Parasomnia – objawy, przyczyny, leczenie

Parasomnią w medycynie określa się grupę zaburzeń snu, charakteryzującą się występowaniem charakterystycznych i niepożądanych w czasie snu lub wybudzania zachowań. Obok bezsenności, parasonmnie to jedne z najczęściej występujących utrudnień w regeneracji organizmu.

Parasomnie są rodzajami zaburzeń snu, do których dochodzi już w jego trakcie – sam czas trwania snu jest prawidłowy. Problemem jest jednak jego jakość.

Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu wyróżnia trzy rodzaje parasomnii – te związane z wybudzaniem, powiązane z fazą snu REM (charakteryzujące się wysoką aktywnością mózgu) oraz inne postacie zaburzeń snu. Zdecydowanie częściej występują one u dzieci niż u dorosłych.

Zespół Elpenora

Zespół Elpenora należy do rzadkich zaburzeń psychicznych, bywa też nazywany upojeniem sennym. Jego wystąpieniu sprzyjają gorączka oraz picie alkoholu.

Zespół Elpenora charakteryzuje się powrotem do sprawności ruchowej po śnie, bez odzyskania świadomości. Zwykle przed wybudzeniem pacjent makoszmary lub sny erotyczne.

Lęki nocne

Lęki nocne przeważnie dotyczą dzieci w wieku od 3 do 12 lat. Objawiają się nagłym wybudzeniem z głębokiego snu, co często połączone jest z krzykiem. Nie ustalono przyczyny tej parasomni, ale niektóre źródła podają, że mogą być za nie odpowiedzialne czynniki genetyczne. Najczęściej ustępują z wiekiem.

Lunatyzm

Lunatyzm występuje również pod nazwą somnambulizm. Jego przyczyną są czynniki genetyczne. Występuje równie często u mężczyzn, co u kobiet. Lunatyk zazwyczaj krótko po zaśnięciu wstaje z łóżka, zaczyna chodzić, spacerować, często też wykonuje proste, codzienne czynności – po przebudzeniu nie pamięta tego, co robił w czasie snu. Lunatyzm ma przeważnie charakter przemijający.

Paraliż senny

Ta forma parasomni cechuje się tym, że pacjent w trakcie snu ma wrażenie bezwładu mięśni (często mówi się o niemożności poruszenia ciałem). Odpowiedzialne są za nią neuroprzekaźniki np. glicyna oraz przewlekły stres, stany napięcia emocjonalnego czy zbyt mała ilość snu.

Koszmary senne

W odróżnieniu od lęków nocnych koszmary senne przeżywane są przez osobę śpiącą w pełnej świadomości i niekiedy zapamiętywane są na długo po przebudzeniu. Najczęściej dotyczą śmierci bliskiej osoby, utraty pracy czy spadania lub topienia się. Niekiedy wywołuje je zespół stresu pourazowego, w wielu przypadkach są również reakcją organizmu na silne emocje.

Bruksizm

Bruksizm to nic innego jak mimowolne zaciskanie i zgrzytanie zębami podczas snu, występujące w każdej jego fazie. Wśród przyczyn tego zaburzenia snu wymienia się wady zgryzu, nadmierny stres, depresję czy nerwicę. Może prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w części szczękowo-żuchwowej. Bywa też uciążliwe dla partnerów ze względu na hałas.

Seksomnia

Ta parasomnia charakteryzuje się podejmowaniem czynności seksualnych podczas snu, określana jest również jako zespół Morfeusza. Ma różną formę – od wypowiedzi o obscenicznej treści, przez ruchy o charakterze seksualnym, po pełny stosunek. U kobiet przeważnie przybiera formę masturbacji, z kolei u mężczyzn objawia się pieszczotami partnerki lub partnera.

Mówienie przez sen

Mówienie przez sen pojawia się w każdej fazie snu i jest jedną z oznak jego zaburzenia. Wywoływane jest przede wszystkim przez silny stres, ale pojawia się również w czasie gorączki (może je spowodować również przyjmowanie niektórych leków). Szacuje się, że ten problem ma ok. 50% społeczeństwa. Podobnie jak bruksizm jego występowanie może być dokuczliwe dla partnerów.

Za powstanie parasomni może być odpowiedzialnych wiele czynników, ale niekiedy powstają one samoistnie. Parasomniom sprzyjają:

• niedobór snu,
• przewlekły stres,
• zaburzenia oddychania,
• nadużywanie leków nasennych,
• spożywanie alkoholu i środków odurzających,
• okres dzieciństwa,
• nieregularny tryb życia i brak higieny snu.

Diagnostyka zaburzeń snu składa się z kilku etapów. Przede wszystkim należy najpierw udać się do lekarza rodzinnego, który oceni ogólny stan zdrowia pacjenta – może okazać się, że geneza tkwi w stylu życia i w niedostatecznej ilości snu. W takich przypadkach pomocne mogą okazać się techniki relaksacyjne (w celu zniwelowania napięcia) czy wprowadzenie zasad higieny snu. Następnie wyklucza się choroby psychiczne i somatyczne (one mogą być odpowiedzialne za parasomnie). Przypadłość dokładnie pozwala zdiagnozować badanie polisomnograficzne, które opiniuje aktywność pacjenta w dzień i w nocy oraz napięcia mięśniowe. Zazwyczaj wykonuje się je w specjalistycznych ośrodkach zajmujących się zaburzeniami snu.