Zaburzenia równowagi to szeroki zakres objawów, które wpływają na zdolność do utrzymania stabilnej postawy ciała oraz prawidłowego funkcjonowania odpowiedzialnego za to układu.

Zjawisko równowagi jest wynikiem skomplikowanej interakcji pomiędzy różnymi częściami ciała człowieka, m.in. błędnikiem, oczami i mięśniami szkieletowymi. Nieprawidłowe funkcjonowanie któregokolwiek z tych elementów może prowadzić do zaburzeń równowagi.

Rozpoznanie przyczyny zaburzeń równowagi pozwala podjąć leczenie poprawiające komfort i samopoczucie pacjenta. W związku z tym, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki m.in. badań obrazowych głowy i kręgosłupa, badań laryngologicznych, pomiarów ciśnienia lub przeanalizowania dokumentacji medycznej pacjenta, pozwalających na ustalenie przyczyn dolegliwości.

Oprócz problemów ze stabilnością o różnym nasileniu, zaburzeniom równowagi mogą towarzyszyć również inne objawy, m.in.:

• zawroty głowy,
• chwiejność i niestabilność chodu,
• szumy uszne, uczucie dzwonienia, kłopoty ze słuchem,
• mdłości, a nawet wymioty (związane zwykle z zawrotami głowy),
• problemy z pamięcią i koncentracją.

Za zaburzenia równowagi odpowiadają dysfunkcje w układach odpowiedzialnych za utrzymanie stabilności. Można wśród nich wyróżnić:

• choroby błędnika – czyli części ucha wewnętrznego odpowiadającej za utrzymanie równowagi. Błędnik wpływa na przetwarzanie informacji o położeniu ciała. W tym przypadku najczęściej za zaburzenia równowagi odpowiada choroba Ménière’a, zapalenie błędnika i kamica kanałowa,
• choroby neurologiczne – nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego często objawia się zaburzeniami równowagi, koordynacji i chodu. Zazwyczaj takie dolegliwości o podłożu neurologicznym obserwuje się u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, po udarze mózgu, z nowotworami mózgu, chorobą Parkinsona, ataksją,
• schorzenia laryngologiczne – błędnik odpowiedzialny za równowagę znajduje się w uchu środkowym, dlatego większość chorób tego narządu może prowadzić do problemów z utrzymaniem stabilności, m.in. przewlekłe zapalenie ucha środkowego, guz nerwu słuchowego, otoskleroza,
• problemy z ciśnieniem krwi – np. hipotensja ortostatyczna, przewlekłe niedociśnienie tętnicze,
• niektóre leki – m.in. na nadciśnienie, uspokajające, antydepresyjne, przeciwpadaczkowe, moczopędne,
• substancje chemiczne – m.in. alkohol, narkotyki,
• zaburzenia psychiczne i stres mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i powodować zaburzenia równowagi.

Ze względu na wiele możliwych przyczyn zaburzeń równowagi diagnoza może być skomplikowanym procesem. Pierwszym krokiem jest zawsze wywiad lekarski. Na podstawie informacji o okolicznościach pojawiania się dolegliwości, przyjmowanych lekach, wstępnej oceny stanu psychicznego i badania fizykalnego, lekarz może skierować pacjenta do konkretnego specjalisty lub na określone badanie diagnostyczne.

Badania wykonywane przy zaburzeniach równowagi:

• neuroobrazowanie głowy – wysokospecjalistyczne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) mogą być pomocne w wykryciu (lub wykluczeniu) nieprawidłowości strukturalnych, obecności guzów lub innych problemów neurologicznych,
• badanie kręgosłupa – stenoza kanału kręgowego lub dyskopatia mogą być przyczyną zaburzeń równowagi, dlatego wskazane jest wykonanie badań obrazowych kręgosłupa, szczególne znaczenie i możliwości ma rezonans magnetyczny (MRI),
• inne badania neurologiczne, np. elektroencefalogram (EEG), elektromiografia (EMG),
• badanie przepływu krwi w tętnicach szyjnych i kręgowych – usg Doppler,
• badania laryngologiczne – np. audiometria lub videootoskopia,
• badanie funkcji błędnika oraz koordynacji nerwu przedsionkowo-ślimakowego i gałek ocznych – elektronystagmografia (ENG) lub wideonystagmografia (VNG).

Leczenie zaburzeń równowagi zależy od przyczyny i nasilenia objawów, dlatego konieczne jest przeprowadzenie dokładnych badań (szczególnie wysokospecjalistycznych badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa), umożliwiających precyzyjne rozpoznanie i ustalenie podłoża dolegliwości.

Zazwyczaj w leczeniu zaburzeń równowagi wykorzystuje się leczenie farmakologiczne, chirurgiczne, terapię przedsionkowo-ruchową lub psychoterapię. Czasami, w określonych przypadkach, zaleca się również zmianę stylu życia, np. zrezygnowanie ze spożywania alkoholu czy rozpoczęcie stosowania technik relaksacyjnych umożliwiających redukcję stresu.